تفکر
بنام خدا :همیشه این مسئله ذهن مرا به خود مشغول کرده که چرا یک ساعت تفکر بهتر از یک شب عبادت است. شخصی از امام صادق علیه السلام پرسید…؟ منظورا چیست؟ چگونه بايد فکرکرد؟ اما م فکر فرمودند:» هنگامی که کنار ویرانه، یا خانه ای که از ساکنان خالی شده)میگذرد بگوید :ساکنان تو کجا رفتند؟ بنیان گزارانت چه شدند؟ چرا سخن نمی گویی»؟ گوشه ای از روایات مساله «فکر» و اندیشه در درجه اول اهمیت قرار گرفته، تعبیر ات بسیار گویاوجالبی در آن دیده می شود، از جمله الف:تفکر بزرگترین عبادت است. ج:تفکر سرچشمه عمل است. بیشتر ین عبادت ابوذر تفکر و اندیشه بود. تفسیر نمونه /ج1 8 تعبیر به «و احدت» در آیه 46/سباء(تنها یک چیز است، مخصوصا باتاکیدبه وسیله ی «انما» اشاره ی گویایی است به این واقعیت که :ریشه ی تمام اصلاحات فردی و جمعی به کار انداختن اندیشه هاست، مادام که فکر ملتی در خواب است، مورد حمله دزدان و سارقان دین و ایمان و آزادی و استقلال قرار می گیرند، اما هنگامی که جافکار بیدار شد، راه بر آنها بسته می شود. جالب اینکه :قران در این جا میگوید: «تتفکروا»بیندیشید) اما در چه چیز؟ در همه چيز، در زندگی معنوی و مادی ومسائل مهم و کوچک و خلاصه در هر کار، باید نخست اندیشه کرد، برای پیدا کردن پاسخ این چهار سوال است. ازکجا آمده ام؟ امدنم بهر چه بوده؟ به کجا می روم؟ واکنون در کجا هستم؟ یکی از صفات دوزخیان نداشتن تفکر و تعقل است ملک /10 «به طور مسلم، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ قرار دادیم، نشانه آنها اینست که عقل دارند، با آن اندیشه نمی کنند، و گوش دارند وبا آن نمی شنوند، چشم دارند، با آن نمی بینند، آنها همچون چهار پایان اند، بلکه گمراه تر! آنها همان غافلان اند.» (اعراف، 179).روشن تر ین راه خدا شناسی «در آفرینش آسمان ها و زمین و آمد وشد شب و روز، نشانه های روشنی برای صاحبان خرد و انديشمندان است». عصاره خالص وجود آدمی همان عقل و اندیشه و مغز اوست. و به این ترتیب مردم را به اندیشه دراین آفرینش بزرگ، جلب وجذب می کند، تا هر کس به اندازه پیمانه استعداد و تفکرش از این اقیانوس بی کران سهمی ببرد و ازسرچشمه صاف اسرار آفرینش، سیراب گردد.اندیشه در اسرار آفرینش آسمانها و زمين به انسان آگاهی خاصی می دهد، ونخستین اثر آن توجه به بیهوده نبودن خلقت است.(ال عمران /194_190).سرزنشهای مکرر بر ترک تفکر : گاه می فرماید :آیا اندیشه نمیکنید»(انعام /50)و گاه بعد از تبیین آیات مختلف الهی اعم از تکوینی و تشریعی می فرماید : «اینها بخاطر آن است که شاید اندیشه کنید»(بقره /219. اعراف /176) وگاه می گوید : «آیا آنها فکر وانديشه خود را به کار نیانداخته»؟روم/8)همه این تعبیر ات دعوتی است به لزوم اندیشه که دلیلی است بر امکان شناخت.
[ارزش خرد در میزان قرآن]
سه تعبیر مختلف (لعلکم تعقلون_افلا تعقلون_ان کنتم تعقلون) به وضوح این حقیقت را روشن می سازد، که خداوند، نیروی تعقل را در اختیار انسان نهاده که برای درک واقعیت ها ازآن کند، اگر نکند در خور ملامت و توبیخ است.(پیام قرآن /ج1). آنچه از تفکر، موجب ترقی انسان می شود، اندیشه در مجردات است و گر نه کجا بهتر از شصت، یا هفتاد سال عبادت می گردد ومغز عبادت شمرده می شود.
[ریشه های گوناگون اندیشه]
«ونیز حضرت امیر(ع ) می فرماید :اندیشه کردن [انسان را به] نیکویی و به کار بستن آن، وا می دارد».(اصول کافی /55/2).مجلسی در شرح این حدیث می فرماید : «تفکر ی که در این حدیث رسیده شامل همه اقسام اندیشه های درست است؛ مانند :اندیشه در بزرگی خدا که انسان را به ترس واطاعت او وا می دارد ومانند :اندیشه در از بین رفتن دنیا ولذتهای آن که انسان را به ترک و کناره گیری از آن وا می دارد و مانند تفکر در سرانجام مردمان خوبی که در گذشته بودنند که انسان را به پیروی از آثار و کردار آنان وا می دارد ومانند اندیشه در سرانجام گناهکاران وبدکاران که موجب پرهیز از کار آنها می شود وهمچنين تفکر در عیبهای نفس وآفات آن که موجب توجه به اصلاح آن میشود؛ مانند فکر کردن در اسرار عبادت وهدفهای آن که سبب میشود آن را به وجه بهتر انجام دهد و مانند فکر کردن در درجات عالی آخرت که انسان را به تحصیل آن وا می دارد وفکر در احکام ومسائل شرعی که انسان را به عمل کردن به آن می خواند و تفکر در خویهای پسندیده که انسان را به تحصیل و آراسته شدن به آن می خواند». بحار الانوار :323/71).
[حیات قلب بینا]
پیامبر اسلام(ص) :اندیشه حیات قلب
بیناست، بانور در تاریکی راه می رود. پس برشما باد نیک رها شدن[از تاریکی ها] وکم درنگ کردن در آنها. ودانشی مانند اندیشه کردن نیست.